مثبت شدن تراز تجاری کشور بعد از سالها از یک طرف و کاهش صادرات و واردات از طرف دیگر، دو روی سکه بازرگانی کشور در سال ۱۳۹۴ است.
در سالی که گذشت، ۴۲میلیارد و ۴۱۵میلیون دلار انواع کالا صادر و ۴۱میلیارد و ۴۹۹میلیون دلار کالا وارد کشور شد؛ این ارقام نشان میدهد که ارزش صادرات کشور ۱۶/۱۱درصد و واردات ۵۳/۲۲درصد نسبت به سال ۱۳۹۳ کاهش داشته است.
همچنین در این مدت، حجم صادرات کشور به ۹۳میلیون و ۵۲۰هزار تن و حجم واردات به ۳۵میلیون و ۷۰هزار تن رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال پیش از آن، به ترتیب ۱۸/۷ و ۴۷/۱۸درصد کاهش یافته است.
از این آمارهای گمرک برداشتهای متفاوتی شده است؛ برخی با تاکید بر مثبت شدن تراز تجاری کشور، این اعداد و ارقام را یکی از دستاوردهای مهم اقتصادی سال گذشته قلمداد و برخی به کاهش بیش از ۱۶درصدی صادرات اشاره میکنند و کاهش ۲۲درصدی واردات را حاکی از کاهش تامین بخشی از مواد اولیه مورد نیاز کشور میدانند؛ در این میان، برخی نیز دلیل اصلی روند کاهشی صادرات و واردات کشور را علاوه بر تحریمها، وجود عواملی همچون کاهش قیمت در بازار کالاها و افت جهانی قیمت نفت میدانند.
رییس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در این زمینه به ایرنا گفت: تراز تجاری مثبت به هر شکل، امری مبارک است؛ تراز تجاری منفی به این معنی است که ما در جیبمان پول نداریم اما داریم خرج میکنیم.
رضی میری با اعلام این مطلب اضافه کرد: تراز تجاری مثبت یعنی اینکه از داشتههایمان، از فروشی که کردهایم و به اندازهای که داشتهایم خرج کردهایم.
این عضو شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی با یادآوری کاهش صادرات و واردات در سال گذشته، گفت: کاهش واردات به دو دلیل میتواند رخ داده باشد؛ نخست محدودیت در صدور مجوزها و ثبت سفارشها و دوم رکود بازار داخلی؛ به دلیل کنترل تورم در داخل واردکنندگان جنس فروش نرفته دارند و به واردات جدید اقدام نمیکنند.
رییس کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تصریح کرد: این نکته قابل توجه است که چه میزان از صادرات سال گذشته نفتی و غیرنفتی بوده است.
ارزیابی تجارت خارجی ایران با حضور بخش خصوصی
محمد لاهوتی، رییس کنفدراسیون صادرات ایران نیز به ایرنا گفت: پیشی گرفتن صادرات از واردات به شرطی مثبت است که حجم تجارت خارجی کاهش پیدا نکرده باشد.
وی افزود: موضوع تراز تجاری مثبت و پیشی گرفتن صادرات از واردات در ظاهر میتواند نکته مثبتی باشد، اما نکته قابل توجه اینکه تجارت خارجی ما در بخش صادرات و واردات با کاهش چشمگیری مواجه بوده و این نشان میدهد که تجارت خارجی کشور نسبت به سال ۹۳ کاهشیافته است. این عضو هیات نمایندگان اتاقهای بازرگانی تهران و ایران گفت: به این دلیل صادرات از واردات پیشی گرفت که بسیاری از کالاها مثل خشکبار، پوست، فرش و محصولات کشاورزی کمتر درگیر مسائل وارداتی هستند و این کالاها به ارز وارداتی نیاز ندارند.
لاهوتی افزود: درست است که کاهش قیمت نفت سبب کاهش ۴۰درصدی صادرات میعانات گازی شده، اما باید توجه داشته باشیم که در بخش صادرات صنعت نیز شاهد کاهش حدود ۲۰درصدی هستیم، در کشاورزی نیز کاهش داشتیم و در معدن – که هیچ ارتباطی به قیمت نفت ندارد – هم شاهد کاهش ۴۰درصدی صادرات بودهایم.
رییس کنفدراسیون صادرات ایران، برخی سیاستگذاریها را عامل کاهش ۴۰درصدی صادرات در حوزه معدن عنوان کرد و افزود: بهعنوان نمونه در یک دوره زمانی، صادرات ممنوع شد؛ به سرعت محدود به عوارض و سپس عوارض برداشته شد؛ این یعنی اینکه صادرکننده ما نتوانسته مشتریهای خود را به دلیل چندگانگی تصمیمها حفظ کند.
وی خاطرنشان کرد: از طرف دیگر، درست است که کاهش قیمتهای جهانی در قیمت برخی محصولات تاثیر داشته اما قیمتهای پایه صادراتی در گمرک، همان قیمتهای سال ۹۳ بوده است؛ یعنی در اظهارنامهها قیمتهای سال ۹۳ اعمال میشده است؛ بنابراین کالاهایی که در دنیا بهدنبال کاهش قیمت نفتقیمتشان کاهش پیدا کرده در آمارهای ما خود را نشان نداده که بگوییم به دنبال آن صادرات ما کاهش یافته است.
لاهوتی درباره عوامل تاثیرگذار بر کاهش صادرات سال گذشته گفت: رکود حاکم بر جامعه، کاهش تولید و صادرات را به دنبال داشته است؛ کاهش قیمت نفت و میعانات گازی موجب کاهش ارزش صادرات در سال گذشته شد و از همه مهمتر، کاهش واردات کالاهای نیمه ساخته و خطوط تولید نیز میزان صادرات را کاهش داده است.
رییس کنفدراسیون صادرات ایران تاکید کرد: سازمان توسعه تجارت ایران بهعنوان متولی تجارت خارجی کشور باید با حضور دستاندرکاران بخش خصوصی دلیل کاهش حجم مبادلات تجاری کشور در سال گذشته را بررسی کند.
لاهوتی در واکنش به مثبت ارزیابی کردن کاهش واردات گفت: کاهش واردات بهطور لزوم معنای مثبت ندارد؛ افرادی که از کاهش واردات خوشحال میشوند، باید این نکته را بدانند که ۸۵ درصد کالاهای وارداتی کشور کالاهای واسطه تولید یعنی مواد اولیه تولید، مایحتاج عمومی (مانند گندم، جو و کنجاله) و خطوط تولید هستند.
وی ادامه داد: کاهش واردات به این معنی است که ماشینآلات تولیدی وارد نشده و واحدهای تولیدی مواد اولیه وارد نکردهاند؛ نتیجه این امر، کاهش تولید، اشتغال و صادرات و از همه مهمتر، مهیا شدن زمینه برای ورود کالاهای قاچاق خواهد بود.