بررسیها نشان میدهد حدود ۶۰ درصد از افزایش سرمایههای قابلتوجه شرکتها در ۸ ماه ابتدای سال جاری، از محل مطالبات حالشده و آورده نقدی سهامداران است که در عمل نه برای توسعه شرکتها، بلکه بهمنظور حفظ نقدینگی انجام شده است. بسیاری از بنگاههای اقتصادی که سالها به پول ارزان بانکی عادت کردهاند، اکنون راهکار کوتاهمدت افزایش سرمایه را در پیش گرفتهاند. در حالی که درمان اصولی مشکل نقدینگی شرکتها در مدیریت بهینه و توجه به بهرهوری واقعی به جای سودهای اسمی بادآورده است.
گروه بورس – زهرا رحیمی: یکی از راههای تامین منابع مالی مورد نیاز برای طرحهای توسعهای و همچنین تامین نقدینگی شرکتها، افزایش سرمایه است که در کشور ما از چهار روش صورت میگیرد. دو روش نخست یعنی افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی سهامداران شرکت و همچنین افزایش سرمایه از محل اندوختهها و سود تقسیم نشده سالهای قبل، بیشترین درصد افزایش سرمایه شرکتها را به خود اختصاص دادهاند. افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی و همچنین افزایش سرمایه از محل اندوختهها نیز دو روش معمول دیگر افزایش سرمایه شرکتها است. گرچه افزایش سرمایه در ظاهر خود به معنای توسعه شرکتها است، اما بررسی تاریخی این اقدام در بازار سهام کشورمان نشان میدهد عموما افزایش سرمایهها نه تنها به رشد سودآوری منجر نمیشود، بلکه طی آن، اهداف طرح توجیهی نیز محقق نشده است. در شرایط کنونی نیز که تامین مالی شرکتها از بازار پول مشابه گذشته ارزان نیست، بنگاههای اقتصادی به منظور حفظ نقدینگی خود، تصمیم به افزایش سرمایه گرفتهاند. اقدامی که شاید در کوتاه مدت مسکنی برای مشکلات ساختار مالی آنها باشد، اما در بلندمدت شرکتها باید عملکرد واقعی خود را تغییر داده و تامین مالی با نرخهای واقعی اقتصاد را بپذیرند.
به عبارت دقیقتر، در گذشته عموما نرخ سود واقعی تسهیلات بانکی منفی بوده (نرخ سود اسمی کمتر از نرخ تورم) و در نتیجه ارزان بودن تامین مالی، شرکتها را نسبت به حفظ نقدینگی بیتوجه کرده است. تقسیم سودهای بالا در مجامع سالانه (متوسط ۷۵ درصدی سود نقدی به سود محقق شده در بورس تهران) گواهی بر این استراتژی غلط است. اکنون اما با مثبت شدن نرخ سود واقعی تسهیلات بانکی، شرکتها به شدت با مشکل نقدینگی مواجه شدهاند. بررسی آمارها نشان میدهد مبلغ افزایش سرمایه در ۸ ماه ابتدای سال در ۷۹ شرکت بورسی و فرابورسی به حدود ۱۴۵ هزار و ۵۰۳ میلیارد ریال بوده که به اعتقاد کارشناسان در مقایسه با وضعیت رکودی بورس تهران رقم چشمگیری است. بررسیهای «دنیای اقتصاد» از افزایش سرمایه شرکتها در بازه مزبور نشان میدهد حدود ۶۰درصد از افزایش سرمایههای انجام شده از محل مطالبات و آورده نقدی سهامداران صورت گرفته است. پس از آن نیز حدود ۳۱ درصد شرکتها به افزایش سرمایه از محل سود تقسیم نشده سالهای قبل اقدام کردهاند. مطابق این بررسیها، پتروشیمی خلیج فارس با افزایش سرمایه بیش از ۲۵ هزار و ۲۱۱ میلیاردریالی بیشترین افزایش سرمایه در هشت ماه ابتدای سال را داشته است. پس از آن نیز شرکت فولاد مبارکه اصفهان بیشترین افزایش سرمایه را به نام خود ثبت کرده است (حدود ۲۵ هزار میلیارد ریال). بر این اساس، بیشترین افزایش سرمایه به ۲ گروه پتروشیمی و فلزات اساسی اختصاص داشته است. از منظر درصد افزایش سرمایه، شرکت ریختهگری ایران با افزایش سرمایه ۷۰۰ درصدی در رده نخست و پس از آن خدمات کشاورزی با افزایش ۳۵۰ درصدی قرار داشته است.