ادبیات توسعه در مناطق آزاد باید به نحوی از جانب دولت تعریف و تدوین شود که موجب رونق تولید و گرایش به سرمایهگذاری با هدف توسعه صادرات در این مناطق شود، از سوی دیگر این سیاستها باید به گونهای تدوین شود که به صنایع مستقر در نقاط خارج از مناطق آزاد آسیبی وارد نشود.
به نقل از روزنامه صمت: دو مفروض زیر را در نظر بگیرید؛ ایجاد مناطق آزاد باعث رونق تولید و صادرات میشود و افزایش رشد و توسعه اقتصادی را درپی دارد؛ مدیریت دولتی واحدهای صنعتی در مناطق آزاد و بنگاهداری صنعتی باید یکپارچه و منظم باشد؛ در نگاه نخست ممکن است این دو مفروض را با تردید انکار کرده و مورد نقد قرار دهید؛ چراکه دیدگاه برخی کارشناسان این است که مناطق آزاد در کشور ما دروازه واردات شدهاند که فرضیه نخست را رد میکند و در مجموع زمانی که از تاسیس مناطق آزاد جدید صحبت میشود بهطور قطع مخالفانی هستند که با نقد چارچوب مناطق آزاد فعلی از تبدیل و تاسیس مناطق آزاد جدید انتقاد بیشتری میکنند. درنتیجه مناطق آزاد در بوته نقد چالش یا فرصت اقتصادی ارزیابی میشوند که پیرامون محور نبود زیرساختها و استراتژی مدون صنعتی قرار میگیرد از اینرو با نگاه مدیریت دولتی ابتدا باید پرسید که هدف از ایجاد مناطق آزاد در کشور ما چیست و آیا زیرساختهای آن فراهم شده یا خیر؟مجیدرضا حریری، رییس کمیسیون مدیریت واردات اتاق ایران به صمت گفت: تعداد واحدهای صنعتی در مناطق آزاد بسیار ناچیز است و در بقیه مناطق آزاد کشور نیز در عمل چیزی به عنوان واحدهای صنعتی وجود ندارد. به غیراز کیش، قشم و عسلویه به دلیل نبود زیرساختهای لازم همچون آب، برق، ریل و… توقع وجود واحدهای صنعتی را نمیتوان در تمامی مناطق آزاد داشت؛ چراکه استراتژی یکپارچهای برای ایجاد واحدهای صنعتی در این مناطق تدوین نشده است. حریری معتقد است، اگر سرمایهگذار و تولیدکنندهای میخواهد در این مناطق واحد صنعتی تاسیس کند باید ابتدا مزیت نسبی خود را در آنجا ببیند و بهاصطلاح راهاندازی واحد صنعتی در آن مناطق برای او توجیه اقتصادی داشته باشد.
سیاست محلی جایگزین سیاستگذاری کلان
به گفته حریری بیشتر مناطق آزاد کشور براساس فشار مقامات محلی و دولتی و با هدف اشتغالزایی و آبادانی و رونق در آن مناطق ایجاد شدهاند و در تاسیس آنها استراتژی صنعتی مدون لحاظ نشده است. هرچند در ۳ دهه گذشته منطقه آزاد قشم با راهبرد توسعه صنعتی ایجاد شد اما کار صنعتی قابلتوجهی در آن مناطق انجام نشد از اینرو بیشترین انتقاد در مدیریت دولتی مناطق آزاد مبتنی بر مکانیابی برای ایجاد مناطق آزاد صنعتی است و اینکه براساس کدام مزیتها این روند انجام میشود.