شهروندان تاجیکستان، ازبکستان، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قرقیزستان در حوزه جغرافیایی آسیای میانه و قفقاز، با آیینهای متفاوتی جشن ایرانیِ نوروز را برگزار میکنند.
سازمان یونسکو در سال ۲۰۰۹، جشن نوروز را به عنوان میراث ناملموس بشری ثبت کرد و یک سال بعد، مجمع عمومی سازمان ملل با پشتیبانی از این اقدام یونسکو، نوروز را وجههای جهانی بخشید.
نوروز یکی از آیینهای باستانی ایران است و اقوام ایرانیتبار در کشورهای مختلف همچنان این آیین را برگزار میکنند.
بنابراین، با توجه به حضور گسترده بلوچها در پاکستان یا پارسیهای مهاجر در هندوستان، تعجبی ندارد که در این دو کشور نیز شاهد برپایی نوروز باشیم.
در عراق و ترکیه هم کردها که از اقوام ایرانی هستند، جشن نوروز را هر سال، باشکوهی خیرهکننده برگزار میکنند.
اما نوروز منحصر به اقوام ایرانی (به معنای آریایی) نیست، بلکه هر سرزمینی که در دورهای از تاریخ، در قلمروی فرهنگیِ ایران بزرگ بوده است، امضای نوروز را بر صفحه فرهنگ و تمدن خویش میبیند. آسیای میانه (شرق دریای خزر) و قفقاز (غرب دریای خزر) از جمله این سرزمینها هستند.
تاجیکستان به معنای واقعی کلمه، نسخهای از ایران در آسیای میانه است. شهرهای سمرقند، بخارا و خوارزم در ازبکستان، برای قرنها، خاستگاه فرهنگ و تمدن ایرانزمین بودهاند.
مرو در ترکمنستان و باکو، گنجه، شیروان، لنکران و نخجوان در جمهوری آذربایجان نیز همین موقعیت را داشتهاند. بنابراین، جشنهای مشترک میان کشورهایی که تا این اندازه با یکدیگر پیوند تاریخی دارند، دور از ذهن نیست.
روسها زمانی که آسیای میانه را اشغال کردند، در آغاز، مخالف آیینهای ملی ایرانیان نبودند، اما پس از انقلاب سوسیالیستی در اکتبر ۱۹۱۷، جشن نوروز در سراسر اتحاد جماهیر شوروی ممنوع اعلام شد، زیرا حزب کمونیست اعتقاد داشت نوروز، آیینی مذهبی است.
با این حال، گرامیداشت نوروز در میان شهروندان آسیای مرکزی و قفقاز به صورت مخفیانه ادامه یافت تا آنکه فروپاشی شوروی، زمینه را برای احیای این جشن باستانی فراهم آورد.
سرزمینهای بسیاری از غرب چین تا قلب اروپا، کمابیش تحت تاثیر آیینهای نوروزی هستند. در برخی کشورها گرچه نوروز جشن ملی نیست، اما آن حوزه جغرافیایی چنان با تاریخ ایران گره خورده است که نوروز به عنوان یکی از تعطیلات رسمی، به رسمیت شناخته میشود؛ گرجستان از جمله این کشورهاست. بررسی جشن نوروز در همه کشورهای برگزارکننده، زمان و فضای مناسب میطلبد. در این مقاله، آیینهای نوروزی در تاجیکستان، ازبکستان، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قرقیزستان به صورت گذرا بررسی خواهد شد.
نوروز یکی از آیینهای باستانی ایران است و اقوام ایرانیتبار در کشورهای مختلف همچنان این آیین را برگزار میکنند.
بنابراین، با توجه به حضور گسترده بلوچها در پاکستان یا پارسیهای مهاجر در هندوستان، تعجبی ندارد که در این دو کشور نیز شاهد برپایی نوروز باشیم.
در عراق و ترکیه هم کردها که از اقوام ایرانی هستند، جشن نوروز را هر سال، باشکوهی خیرهکننده برگزار میکنند.
اما نوروز منحصر به اقوام ایرانی (به معنای آریایی) نیست، بلکه هر سرزمینی که در دورهای از تاریخ، در قلمروی فرهنگیِ ایران بزرگ بوده است، امضای نوروز را بر صفحه فرهنگ و تمدن خویش میبیند. آسیای میانه (شرق دریای خزر) و قفقاز (غرب دریای خزر) از جمله این سرزمینها هستند.
تاجیکستان به معنای واقعی کلمه، نسخهای از ایران در آسیای میانه است. شهرهای سمرقند، بخارا و خوارزم در ازبکستان، برای قرنها، خاستگاه فرهنگ و تمدن ایرانزمین بودهاند.
مرو در ترکمنستان و باکو، گنجه، شیروان، لنکران و نخجوان در جمهوری آذربایجان نیز همین موقعیت را داشتهاند. بنابراین، جشنهای مشترک میان کشورهایی که تا این اندازه با یکدیگر پیوند تاریخی دارند، دور از ذهن نیست.
روسها زمانی که آسیای میانه را اشغال کردند، در آغاز، مخالف آیینهای ملی ایرانیان نبودند، اما پس از انقلاب سوسیالیستی در اکتبر ۱۹۱۷، جشن نوروز در سراسر اتحاد جماهیر شوروی ممنوع اعلام شد، زیرا حزب کمونیست اعتقاد داشت نوروز، آیینی مذهبی است.
با این حال، گرامیداشت نوروز در میان شهروندان آسیای مرکزی و قفقاز به صورت مخفیانه ادامه یافت تا آنکه فروپاشی شوروی، زمینه را برای احیای این جشن باستانی فراهم آورد.
سرزمینهای بسیاری از غرب چین تا قلب اروپا، کمابیش تحت تاثیر آیینهای نوروزی هستند. در برخی کشورها گرچه نوروز جشن ملی نیست، اما آن حوزه جغرافیایی چنان با تاریخ ایران گره خورده است که نوروز به عنوان یکی از تعطیلات رسمی، به رسمیت شناخته میشود؛ گرجستان از جمله این کشورهاست. بررسی جشن نوروز در همه کشورهای برگزارکننده، زمان و فضای مناسب میطلبد. در این مقاله، آیینهای نوروزی در تاجیکستان، ازبکستان، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قرقیزستان به صورت گذرا بررسی خواهد شد.