بیستمین نمایشگاه مطبوعات، خبرگزاریها و پایگاههای اطلاعرسانی روز گذشته (جمعه ۲۳ آبان ماه) در حالی به کار خود پایان داد که به عنوان نخستین نمایشگاه مطبوعات در دولت «تدبیر و امید» و در مقایسه با نمایشگاههای سالهای گذشته، در طول یک هفته برگزاری شاهد حضور بیشتری از علاقهمندان حوزه رسانه بود.
در بیستمین نمایشگاه مطبوعات، خبرگزاریها و پایگاههای اطلاعرسانی که با شعار «آزادی مسئولانه» بعدازظهر شنبه (۱۷ آبان ماه ۹۳) با حضور علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی، علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، حسین انتظامی معاون مطبوعاتی و جمعی از مدیران عامل خبرگزاریها و مدیران مسئول نشریات و جمعی از اصحاب رسانه در مصلای بزرگ امام خمینی(ره) گشایش یافت، ۵۶۰ رسانه از جمله ۳۷۳ رسانه خصوصی و ۱۸۳ رسانه دولتی ثبتنام کردند.
در این نمایشگاه که تا ۲۳ آبان از ساعت ۹ تا ۲۰ پذیرای علاقهمندان بود، ۲۴موسسه مطبوعاتی، ۳۸ روزنامه، ۲۰ خبرگزاری، ۱۱۶ رسانه آموزشی و تخصصی، ۴ تشکل مطبوعاتی، ۶۳ رسانه سیاسی ـ اقتصادی، ۷۰ نشریه عمومی و خانواده، ۸ رسانه غیرفارسی زبان، ۴۵ رسانه فرهنگی، ۱۰ رسانه کودک و نوجوان، ۲۴ موسسه رسانهای، ۶۷ نشریه استانی و ۱۳ عنوان نشریه ورزشی حضور داشتند.
امسال دو بخش رسانههای مرتبط با دین و اندیشه با ۲۳ عنوان و روابط عمومی دستگاهها و همچنین کسب و کار مرتبط با رسانه با ۳۳ عنوان به این نمایشگاه اضافه شدند.
براساس اعلام مسئولان برگزاری نمایشگاه، این نمایشگاه در مدت یک هفته برگزاری خود میزبان ۶ مهمان برجسته خارجی از آسیا، اروپا و امریکا بود. همچنین ۲۲ نماینده رسانههای خارجی مقیم ایران نیز در ایام برگزاری این نمایشگاه ضمن معرفی رسانههای خود به بازدیدکنندگان، امکان ایجاد نمایندگی رسانههای ایرانی در کشورهای خود را بررسی کردند. ۳۱ رسانه بینالمللی شامل ۲۵ شبکه تلویزیونی، ۴ خبرگزاری و پایگاه خبری، یک شبکه رادیویی و یک مجله از جمله رسانههای خارجی داوطلب حضور در این نمایشگاه بودند.
ویژگیهای نخستین نمایشگاه مطبوعات دولت «تدبیر و امید»
ویژگیهای بسیاری، نخستین نمایشگاه مطبوعات دولت یازدهم را از سایر دورههای برگزاری متمایز میکند. نمایشگاه مطبوعات سال گذشته نیز برگزار نشد تا مسئولان و برگزارکنندگان آن فرصت بیشتری برای متفاوت برگزار کردن و پربار بودن آن داشته باشند.
«آزادی مسئولانه» عنوانی است که حسین انتظامی در نشست خبری بیستمین نمایشگاه مطبوعات، خبرگزاریها و پایگاههای اطلاعرسانی به عنوان شعار نمایشگاه مطبوعات عنوان کرد. معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد، کار اطلاعرسانی درباره کم و کیف برگزاری این نمایشگاه را از خیلی پیشتر از اینها آغاز کرد. ۵ شهریور ۱۳۹۳ بود که شرایط و نحوه ثبتنام در بیستمین نمایشگاه مطبوعات از سوی معاونت مطبوعاتی اعلام شد.
مهران عباسی انارکی، مشاور معاون مطبوعاتی در این تاریخ اعلام کرد که این ثبتنام اولیه به منظور برآورد تعداد متقاضیان و با هدف برنامهریزی و پیشبینی میزان تخصیص فضا، گروهبندی موضوعی رسانهها، تامین ملزومات و امکانات نمایشگاهی و… صورت میگیرد.
بدینترتیب معلوم شد در نمایشگاه امسال رسانهها به ۴ دسته اصلی تقسیم شدند: نخست مطبوعات، دوم خبرگزاریها و پایگاههای خبری و اطلاعرسانی، سوم موسسات مطبوعاتی، انجمنها و تشکلهای صنفی و روابط عمومی دستگاهها و چهارم صنایع، خدمات و تجهیزات مرتبط با مطبوعات.
شفافسازی عملکرد معاونت مطبوعاتی، دیگر نکتهای بود که در این دوره برگزاری نمایشگاه به چشم میخورد به طوری که از همان آغاز، تعرفه واگذاری غرفهها در سایت این معاونت اعلام شد تا سیاست شفافسازی دولت و وزارت ارشاد در این عرصه هم شکل بگیرد.
اما یکی از مهمترین ویژگیهای نمایشگاه بیستم، حضور روابط عمومی نهادها و دستگاههای دولتی بود. دیده شدن روابط عمومی دستگاههای مختلف و تاثیرشان در جریان اطلاعرسانی، از جمله نکاتی بود که باعث حضور آنها در نمایشگاه بیستم شد. در نمایشگاه امسال این روابط عمومیها با ارائه نشریات، تولیدات رسانهای، برگزاری نشستهای خبری و… ارتباط سازندهتری با مطبوعات و اهالی رسانه برقرار کردند. جدا از این، حضور روابط عمومی دستگاههای مختلف در نمایشگاه مطبوعات، این امکان را برای مردم فراهم آورد تا از نزدیک، پیشنهادها و انتقادهای خود را با مدیران سطوح مختلف دولت مطرح کنند.
علاوه بر این، اضافه شدن بخش ویژهای با عنوان «صنایع، خدمات و تجهیزات مرتبط مطبوعاتی» اعم از چاپ، کاغذ، توزیع، فناوری شبکه و اطلاعات، موسسات بازرگانی و دستاندرکار در زمینه آگهیهای رسانهای و… یکی دیگر از خصوصیات نمایشگاه بیستم مطبوعات بود. از سوی دیگر، امسال رسانهها از طریق سامانه مخصوصی که معاونت مطبوعاتی طراحی کرده بود به صورت الکترونیک در نمایشگاه ثبتنام کردند. نکته دیگری که نخستین نمایشگاه مطبوعات دولت یازدهم را متفاوت میکند، برگزاری این نمایشگاه توسط شورای هماهنگی تشکلهای مدیریتی رسانه بود. خصوصیتی که مقدمهای برای واگذاری نمایشگاه مطبوعات به صنف رسانه است. از سوی دیگر، امسال بولتن هر روزه نمایشگاه را نه ارشاد، که هر روز یکی از روزنامهها بر عهده داشت.
درواقع امسال تلاش شد تا از تصدیگری دولت در برگزاری این نمایشگاه کاسته شود. به همین دلیل از همان آغاز اگرچه قرار بود برگزاری نمایشگاه بر عهده شورای تشکلهای صنفی باشد اما به دلیل آمادگی نداشتن این تشکل برای برگزاری نمایشگاه، معاونت مطبوعاتی پذیرفت در بخشی از امور بهخصوص در ابعاد حاکمیتی در کنار این تشکل باشد.
یکی دیگر از نکاتی که در نمایشگاه امسال به چشم میخورد، بخش درستنویسی و تاکید بر این موضوع بود. بدین ترتیب در نمایشگاه امسال؛ فرهنگستان زبان و ادب فارسی کمیتهای برای شاخصسازی در این زمینه تعیین کرد که طبق اعلام این کمیته، رعایت درستنویسی در دو حوزه ویرایش فنی که شامل نشانهگذاری، دستور خط، املا و… است و همچنین در در حوزه ویرایش زبانی شاخصهایی چون کاربرد برابرهای فارسی مصوب فرهنگستان،
کاربرد درست زبان فارسی معیار، رعایت کوتاهی جملهها و رسایی، سادگی و انسجام جملهها مورد داوری قرار گرفته و درنهایت، رسانهای که بیشترین امتیاز را کسب کند، اعلام شده و مورد تجلیل قرار میگیرد. حضور نشریات غیرفارسی زبان که دارای مجوز هستند و بخش رسانههای خارجی که در تهران دفتر دارند، از دیگر خصوصیات نمایشگاه بیستم بود. امسال رسانههای دولتی یا آنها که متکی بر درآمدهای عمومی بودند تقریبا دو برابر رسانههای بخش خصوصی اجاره غرفه پرداخت کردند که این حرکت در راستای تقویت بخش خصوصی و سیاستی است که بر مبنای آن نشریات دولتی و عمومی، یارانه و رانتهای کمتری را نسبت به نشریات خصوصی به خود اختصاص میدهند.
نمایشگاه مطبوعات به روایت معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد
همزمان با شروع به کار نمایشگاه مطبوعات، معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره نمایشگاه مطبوعات توضیحاتی را ارائه کرد. حسین انتظامی در این زمینه گفت: «یکی از رویکردهای نمایشگاه مطبوعات، واگذاری امور به خود مردم بود. در این زمینه همه شعارهای زیادی میدهند، اما مهم این است که در عمل این اتفاق رخ دهد. یکی از شیوههای دقیقتر برای عملی کردن این موضوع، این است که به نمایندگان مردم که صنوف هستند و میتوانند مطالبات را برنامهریزی کنند،
امور نمایشگاه را واگذار کنیم. در این زمینه از همکاری شورای هماهنگی مدیران مسئول مطبوعات بهره گرفتیم. درحالحاضر ۴ تشکل مدیریتی داریم و امیدواریم تعداد این تشکلها بیشتر شود.» معاون وزیر ارشاد در مورد تشکلهای مختلفی که در حوزه مطبوعات وجود دارد، گفت: «در عرصه مطبوعات دو نوع تشکل وجود دارد، یکی تشکلهای روزنامهنگاری که خود روزنامهنگاران در آنها فعالیت میکنند و دیگری تشکلهای مدیریتی که مدیران مسئول مطبوعات در آنها فعال هستند و درحالحاضر شامل ۴ تشکل هستند که اعتقاد ما این است با جمع این تشکلها که شورای هماهنگی مدیران مسئول مطبوعات است، کار را جلو ببریم. امسال با این دوستان، شورای سیاستگذاری را تشکیل دادیم که بسیار موثر بود. وقتی احساس کنیم خودمان عقل کل هستیم،
کاری پیش نمیرود. تجربه امسال تجربه خوبی بود اما امیدواریم تا سال آینده نمایشگاه مطبوعات به خود تشکلها واگذار شود.» انتظامی در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا بیستمین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاریها، یک نمایشگاه بینالمللی است؟ گفت: «نخیر، این نمایشگاه لفظ بینالمللی را ندارد. خیلی خوب است که نمایشگاههای ما جنبه بینالمللی یا منطقهای داشته باشند اما اشکالی که ما در برنامههایمان داریم، این است که فکر میکنیم با گذاشتن اسم بزرگ روی چیزی، آن رویداد بزرگ میشود.
سالها در عنوان نمایشگاه مطبوعات لفظ بینالمللی وجود داشت اما این نمایشگاه شاخصهای بینالمللی نداشت. اگر جمعا ۱۰ یا ۲۰ غرفه از رسانههای معمولی و حتی رسانههای درجه اول دنیا در نمایشگاه حضور داشته باشند، اسم آن نمایشگاه بینالمللی نمیشود بنابراین ما این کلمه را برداشتیم به امید اینکه در عمل این اتفاق بیفتد اما حوزههای بینالمللی هم داریم. به عنوان مثال ۷ شخصیت از کشورهای مختلف دعوت شدند تا در پنلهای تخصصی تجربههای خود را به همکاران خود در ایران منتقل کنند.
همچنین رسانههای خارجی که در ایران دارای دفتر کار هستند در نمایشگاه مطبوعات حضور دارند.»
او افزود: «در بخش بینالمللی درصدد بودیم که رسانههای ما، موسسات رسانهای را که با آنها جنبه خواهرخواندگی دارند به نمایشگاه دعوت کنند اما هنوز ما در بحث خواهرخواندگی در مقدمات هستیم. امیدواریم این موضوع توسعه پیدا کند چون به ارتقای رسانهای و تاثیرگذاری رسانهها کمک میکند.» انتظامی در ادامه درباره شعار نمایشگاه گفت: «آزادی مسئولانه یک موضوع شناخته شده است. کسانی که با فعالیت رسانهها مخالفند، میگویند اینها به دنبال این هستند که هرچه را میخواهند، بنویسند و مسئول نباشند.
من معتقدم رسانهها باید اخلاق حرفهای را رعایت کنند اما در مقابل اینطور نیست که هر اتفاقی افتاد، توی سر رسانهها بزنیم و آنها را مقصر جلوه دهیم. خود قانون هم برای فعالیت رسانهها چارچوب گذاشته و رسانهها باید مسئول و پاسخگو باشند. شعار و برنامه دولت این است که رسانهها بتوانند در چارچوب قانون، آزادی داشته باشند. وقتی رسانه مسئول باشد به امنیت ملی و روانی جامعه توجه دارد.»